Trong thời đại hiện nay, việc trẻ thiếu tập trung khi học không còn là vấn đề hiếm gặp. Nhiều bậc phụ huynh lo lắng khi thấy con mình thường xuyên phân tâm, khó duy trì sự chú ý và gặp khó khăn trong việc hoàn thành bài vở. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến kết quả học tập mà còn có thể cản trở sự phát triển toàn diện của trẻ. Vậy nguyên nhân của vấn đề này là gì và làm sao để cải thiện khả năng tập trung của trẻ một cách hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây của Nutri Miền Nam để giúp con bạn học tốt hơn mỗi ngày.

1. Trẻ thiếu tập trung khi học có phải là bệnh lý?

Khi nói đến sự thiếu tập trung của trẻ, nhiều bậc phụ huynh lo lắng rằng đây có thể là dấu hiệu của một bệnh lý tiềm ẩn. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp trẻ thiếu tập trung đều xuất phát từ bệnh lý. Để phân biệt, cần hiểu rõ giữa sự thiếu tập trung tạm thời và những vấn đề liên quan đến sức khỏe.

Trẻ em có thể bị thiếu tập trung tạm thời do nhiều yếu tố như mệt mỏi, áp lực học tập, hoặc không đủ giấc ngủ. Đây là hiện tượng phổ biến và có thể khắc phục dễ dàng. Trong khi đó, sự thiếu tập trung kéo dài và nghiêm trọng hơn có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe như rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), lo âu hoặc trầm cảm. Những tình trạng này cần được phát hiện và can thiệp kịp thời.

Nếu phụ huynh nhận thấy con mình gặp khó khăn kéo dài trong việc duy trì sự tập trung trong suốt quá trình học tập, thậm chí trong những hoạt động khác ngoài việc học, điều này có thể là dấu hiệu của các bệnh lý về thần kinh hoặc tâm lý. Trong trường hợp này, việc thăm khám và tư vấn từ các chuyên gia tâm lý, thần kinh là điều cần thiết để đánh giá tình trạng của trẻ một cách chính xác.

2. Nguyên nhân khiến trẻ thiếu tập trung khi học

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc trẻ thiếu tập trung khi học, từ những yếu tố bên ngoài cho đến các vấn đề tâm lý và sức khỏe.

• Ngủ không đủ giấc: Giấc ngủ đóng vai trò thiết yếu trong việc tái tạo năng lượng và cải thiện khả năng tập trung của trẻ. Trẻ em cần khoảng 9 – 12 tiếng ngủ mỗi đêm để đảm bảo sức khỏe tinh thần và thể chất. Khi trẻ không ngủ đủ giấc, hệ thống thần kinh sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến tình trạng mệt mỏi và khó tập trung.
• Chế độ dinh dưỡng: Chế độ dinh dưỡng không hợp lý cũng là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng thiếu tập trung ở trẻ. Khi trẻ thiếu các dưỡng chất cần thiết như omega-3, sắt, magie và vitamin D, não bộ sẽ không hoạt động hiệu quả.
• Ảnh hưởng của môi trường học tập: Môi trường học tập đóng vai trò rất quan trọng trong việc duy trì sự tập trung của trẻ. Nếu môi trường học tập quá ồn ào, nhiều yếu tố gây xao nhãng như tiếng ồn, các thiết bị điện tử hoặc thậm chí là không gian quá chật chội, trẻ sẽ khó có thể duy trì sự tập trung vào việc học.
• Áp lực học tập: Nhiều trẻ phải đối mặt với khối lượng bài vở quá lớn, khiến trẻ cảm thấy căng thẳng và mất đi sự hứng thú với việc học. Bên cạnh đó, sự kỳ vọng quá cao từ ba mẹ hoặc giáo viên có thể khiến trẻ cảm thấy căng thẳng, thậm chí dẫn đến tình trạng lo âu.
• Sử dụng thiết bị điện tử quá mức: Trẻ em ngày nay tiếp xúc với các thiết bị điện tử từ rất sớm như điện thoại, máy tính bảng và tivi. Việc sử dụng các thiết bị này quá nhiều có thể làm suy giảm khả năng tập trung của trẻ do não bộ liên tục bị kích thích bởi những yếu tố giải trí tức thời, khiến trẻ khó tập trung vào những nhiệm vụ đòi hỏi tư duy dài hạn như học tập.
• Ít vận động: Vận động giúp kích thích tuần hoàn máu, tăng cường cung cấp oxy và dưỡng chất đến não. Khi trẻ ít vận động, sự lưu thông máu bị hạn chế, dẫn đến tình trạng mệt mỏi và khó duy trì sự tỉnh táo, tập trung. Ngoài ra, vận động thể chất được chứng minh là có lợi cho sự phát triển não bộ, giúp cải thiện khả năng tư duy và tập trung. Việc thiếu vận động lâu dài có thể làm giảm hiệu suất học tập và khả năng xử lý thông tin của trẻ.

3. Những biểu hiện của trẻ thiếu tập trung

Nhận biết sớm những dấu hiệu trẻ thiếu tập trung có thể giúp phụ huynh can thiệp kịp thời và đúng cách. Dưới đây là những biểu hiện phổ biến của trẻ gặp khó khăn trong việc duy trì sự tập trung khi học.

• Trẻ thường dễ bị phân tâm bởi những yếu tố xung quanh như tiếng động, hình ảnh hoặc các hoạt động khác không liên quan đến bài học. Điều này khiến trẻ khó có thể tập trung vào nhiệm vụ học tập hiện tại.
• Một trong những dấu hiệu rõ rệt của trẻ thiếu tập trung là việc quên ngay những gì đã học chỉ sau một khoảng thời gian ngắn. Điều này ảnh hưởng lớn đến khả năng tiếp thu và ghi nhớ kiến thức của trẻ.
• Trẻ thiếu tập trung thường gặp khó khăn trong việc hoàn thành các bài tập hoặc nhiệm vụ được giao. Trẻ có thể bắt đầu một công việc nhưng nhanh chóng chán nản và bỏ dở giữa chừng.
• Những trẻ gặp vấn đề về tập trung thường thiếu kỹ năng tổ chức, không sắp xếp bài vở một cách hợp lý và thường xuyên quên hoặc làm mất đồ dùng học tập.
• Trẻ thường không thể ngồi yên một chỗ lâu, hay thay đổi tư thế hoặc đứng lên đi lại khi đang học.
• Trẻ có xu hướng nói liên tục hoặc xen ngang vào khi người khác đang nói, đôi khi thể hiện sự thiếu kiên nhẫn.
• Trẻ có thể biểu hiện căng thẳng, lo lắng hoặc cáu gắt khi phải tập trung lâu vào một hoạt động cụ thể.
• Phần lớn các kỹ năng vận động như chạy, nhảy hay chơi thể thao thường kém hơn so với bạn bè trang lứa.

4. Cách cải thiện tình trạng thiếu tập trung khi học ở trẻ

Việc giúp trẻ cải thiện khả năng tập trung không chỉ giúp nâng cao hiệu quả học tập mà còn góp phần xây dựng một nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của trẻ. Sau đây là một số phương pháp mà phụ huynh có thể áp dụng để cải thiện tình trạng thiếu tập trung ở trẻ.

4.1. Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh

Về vấn đề dinh dưỡng, một chế độ ăn cân bằng các nhóm chất là điều cần thiết cho trẻ ở bất kỳ độ tuổi nào. Ba mẹ hãy xây dựng một thực đơn ăn uống phù hợp với trẻ, chú ý tập trung vào những thực phẩm giàu omega-3, sắt, kẽm và các loại vitamin như các loại cá, rau xanh, hạt điều, óc chó, quả mọng,… sẽ giúp tăng cường hoạt động của não bộ, cải thiện khả năng tập trung của trẻ.

Bên cạnh đó, thực phẩm như bỏng ngô, thịt xông khói, nước có ga, đồ ăn vặt được xác định có thể gây ra hội chứng “sương mù não” gây giảm sự tập trung, ghi nhớ. Do đó, ba mẹ nên hạn chế cho trẻ sử dụng các loại thực phẩm này thường xuyên. 

4.2. Tạo môi trường học tập tốt

Ba mẹ cần tạo một môi trường học tập tốt cho con tại nhà. Tạo cho trẻ không gian học tập thoáng đãng, ngăn nắp và hạn chế nhiều nhất tiếng ồn xung quanh có thể làm giảm tình trạng thiếu tập trung. 

Bàn học hướng về phía có ánh sáng tự nhiên để lấy ánh sáng tự nhiên giúp kích thích khả năng tư duy, trên bàn học chỉ đặt đồ dùng học tập cùng sách vở cần thiết cho nội dung ôn tập. 

Cụ thể, ba mẹ có thể yêu cầu trẻ dọn dẹp phải nhà cửa, phòng riêng hoặc đồ chơi của trẻ sau khi chơi, tránh để tình trạng bừa bộn qua ngày. Điều này cũng bao gồm việc giảm tần suất sử dụng TV, điện thoại thông minh, máy tính bảng, máy chơi game.

4.3. Duy trì thời khóa biểu hàng ngày

Lập kế hoạch và thực hiện một lịch trình hàng ngày là một phương pháp tốt để giúp trẻ phát triển kỷ luật và quản lý thời gian, từ đó rèn luyện tính tập trung cho trẻ. Phụ huynh có thể giúp trẻ xây dựng một lịch trình cá nhân, bao gồm cả thời gian dành cho giờ chơi, học tập và các nhiệm vụ khác. Đồng thời, phụ huynh cần duy trì cho trẻ tuân thủ lịch trình một cách đều đặn.

Ngoài ra, quá trình này cũng giúp trẻ phát triển kỹ năng kiên nhẫn và sự kiên trì trong việc hoàn thành nhiệm vụ theo lịch trình. Phụ huynh có thể chia sẻ những lợi ích và mục tiêu dài hạn của việc thực hiện kế hoạch để trẻ thấy được động viên và thúc đẩy bản thân hơn trong quá trình rèn luyện thói quen này.

4.4. Ngủ đủ giấc

Trẻ ngủ không đủ giấc sẽ dễ bị phân tâm, hiếu động gấp 3 lần bình thường. Do đó, phụ huynh nên chú ý đến giấc ngủ của trẻ, đảm bảo trẻ có một giấc ngủ đủ và sâu mỗi đêm. Giấc ngủ tốt sẽ giúp trẻ tái tạo năng lượng và duy trì sự tỉnh táo, tập trung trong suốt quá trình học tập. Tùy độ tuổi của con, phụ huynh nên cho con tuân theo thời gian ngủ khác nhau:

• Trẻ 1 – 4 tuần tuổi: 15 – 18 tiếng/ngày
• Trẻ 1 – 12 tháng tuổi: 14 – 15 tiếng/ngày
• Trẻ 1 – 3 tuổi: 12 – 14 tiếng/ngày
• Trẻ 3 – 6 tuổi: 10 – 12 tiếng/ngày
• Trẻ 6 – 12 tuổi: 7 – 12 tiếng/ngày
• Trẻ em từ 12 tuổi trở lên: 7 – 11 tiếng/ngày

4.5. Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), hoạt động thể chất có tác động đến các kỹ năng nhận thức như tập trung và chú ý, đồng thời cũng nâng cao thái độ và hành vi trong lớp học. Tất cả các yếu tố này đều là những thành phần quan trọng giúp cho việc cải thiện kết quả học tập của trẻ.

Hoạt động thể chất còn có ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi và sự phát triển não bộ cũng như giúp cải thiện chức năng não . Điều này là do, hoạt động thể chất khiến nồng độ oxy lên não tăng lên, từ đó làm tăng số lượng chất dẫn truyền thần kinh trong não, giúp trẻ tăng khả năng tập trung, học hỏi, ghi nhớ và xử lý căng thẳng.

Các hoạt động thể chất được đưa vào các giữa giờ sẽ cải thiện hành vi, tăng hiệu suất học tập. Một số ý tưởng phụ huynh có thể cân nhắc bao gồm nhảy múa (múa ballet, nhảy hiện đại), võ thuật (karate, taekwondo), các môn vợt (cầu lông, bóng bàn), thể thao đồng đội (bóng đá, bóng rổ).

4.6. Luyện tập sự tập trung thông qua trò chơi

Những trò chơ này iyêu cầu trẻ có sự tập trung cao độ: 

• Các loại Board game như Rút gỗ, Mèo nổ, Cờ tỷ phú,… Những loại game này sẽ cần trẻ nhớ lượt chơi, đếm số theo xúc xắc và chú ý xuyên suốt trò chơi. 
• Trò chơi đòi hỏi trẻ lắng nghe, như trò chơi Động – Tượng, trò nói chuyền tai cũng giúp trẻ xây dựng sự tập trung.  
• Trò chơi ghép cặp thẻ bài/thẻ từ/hình ảnh cũng là một trò chơi rèn luyện trí nhớ lẫn sự tập trung. 

Tình trạng thiếu tập trung khi học ở trẻ không phải là vấn đề hiếm gặp. Tuy nhiên, nếu biết cách nhận diện sớm và áp dụng các biện pháp khắc phục phù hợp, phụ huynh có thể giúp trẻ cải thiện khả năng tập trung và nâng cao hiệu quả học tập. Điều quan trọng là luôn theo dõi và hỗ trợ trẻ trong quá trình học tập, đồng thời tạo điều kiện để trẻ phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần.